مصاحبه نشریه گمرک با دکتر فرهی نژاد

این هفته با نشریه گمرک : مصاحبه دکتر محمد فرهی نژاد مدیریت شرکت بازرگانی کارا با مجله گمرک

عضو اتاق بازرگانی تهران و اتحادیه حق العمکاران ایران مطرح کرد:

استاندارد سازی فرآیند های گمرکی بزرگترین دستاورد گمرک الکترونیکی

سهیل بانج شفیعی
تا همین پنج سال پیش گمرک جزو سازمانهایی بود که شاید کسی فکر نمی کرد بتواند از لحاظ سیستمی در ردیف سازمان های پیشرو و بلکه پیشروترین آنها در استفاده از فناوریهای دیجیتال و الکترونیکی قرار گیرد. موضوعی که عملیاتی کردن آن جسارت و شهامت بسیاری لازم داشت، اما دکتر مسعود کرباسیان آن را اجرایی کرد و امروز به جرأت می توان گفت همه امور در گمرک الکترونیکی شده است. البته گمرک هنوز در اول مسیر قرار دارد و این راه را باید ادامه دهد و با کمک سازمان های همجوار مشکلات را برطرف سازد. دکتر محمد فرهی نژاد، عضو اتاق بازرگانی تهران یکی از فعالان اقتصادی است که ضمن تمجید از تغییرات ایجاد شده در گمرک نگاه خوبی به آینده تجارت ایران و دارد , وی که در عین حال دارای پروانه حق العملکاری گمرکی است در گفتگو با خبرنگار نشریه گمرک به تبیین دیدگاه های خود در زمینه مسائل گمرکی و تجاری پرداخته که در زیر می خوانید:

 

دکتر محمد فرهی نژاد - مدیریت شرکت بازرگانی کارا - شرکت واردات و صادرات کارا - حق العمل کار گمرک - استاندارد سازی فرآیند های گمرکی

دکتر محمد فرهی نژاد – مدیریت شرکت بازرگانی کارا – شرکت واردات و صادرات کارا – حق العمل کار رسمی گمرک – استاندارد سازی فرآیند های گمرکی- ترخیص کار گمرک

 

     یکی از مهمترین اقدامات گمرک ایران در سالیان اخیر راه اندازی سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی است. به نظر شما الکترونیکی کردن رویه های گمرکی تا چه اندازه به بهبود و تسهیل تجارت فرامرزی کمک کرده و ارزیابی کلی تان از این حرکت چیست؟

دکتر مسعود کرباسیان با تدابیری که طی سالیان اخیر اندیشیدند، موفق شدند فرآیندهای گمرکی را استانداردسازی کنند. در ایران نزدیک به ۱۶۰ گمرک فعالیت دارند که در گذشته از یکپارچگی لازم برخوردار نبودند و به صورت محلی و سلیقه ای اداره می شدند. مثالا در یک گمرک نظری ارائه می شد و در گمرکی دیگر نظر و سلیقه ای دیگر! اگر کالا را دفعه اول از یک گمرک وارد کشور می کردید هیچگاه نمی توانستید مطمئن باشید که دفعه بعد اگر همان کالا را از گمرکی دیگر وارد کشور کنید رویه ای مشابه را طی می کند. موضوعی که در نهایت باعث می شد تاجر مستاصل بماند که کالای خود را از کدام گمرک به کشور وارد و ترخیص نماید.
بنابراین حرکتی که گمرک در جهت یکپارچه سازی و استاندارد سازی فرآیندهای گمرکی با راه اندازی سامانه جامع امور گمرکی انجام داد اتفاق بسیار بزرگی است. به طور طبیعی هر تغییر، چالش های زیادی دارد و هیچ تغییری بدون ریسک، تهدید و اعتراض انجام نمی شود. محیط برای افراد در معرض تغییر پر از فضای ناشناخته است، موضوعی که سبب می شود این افراد نگران شوند و واکنش هایی داشته باشند. مرحله اول فرآیند تغییر طبق تعاریف علمی یخزدایی است که باعث از بین رفتن جمود فکری می شود، گمرک در اوایل راه اندازی سامانه جامع امورگمرکی سعی کرد این مرحله را آسانتر پشت سر بگذارد و موفقیت های خوبی به دست آمد، ولی جمود فکری هنوز هم وجود دارد. مرحله پس از یخزدایی را می توان انجماد مجدد دانست که طی آن فرآیندهای جدید به صورت کامل به سازمان ابلاغ می شود. تغییر در رویه های گمرکی و الکترونیکی شدن آنها از سوی کارکنان گمرک هم با مقاومت رو به رو بود. کارشناسان و کارمندانی که سالهای سال از روش دیگری استفاده می کردند و سلیقه و اختیار داشتند، ناگهان خود را در شرایطی دیدند که تحت نظارت مستقیم قرار گرفتند و تمام فعالیت هایشان زیر ذره بین است. بعضا افراد محدودی که فعالیت ناسالمی انجام می دادند با راه اندازی سامانه جامع امور گمرکی منافع خود را در خطر دیدند و شروع به تخریب از درون و اقدامات ایذایی کردند تا بگویند ساز و کار جدید سازوکار  مناسبی نیست. این افراد فکر می کردند با کارهای خود می توانند به گذشته برگردند موضوعی که دیگر هیچ وقت محقق نمی شود، برای اینکه همیشه حرکت ها به سمت جلو است؛ البته لطماتی که چنین افرادی به سیستم وارد کردند، بعضاً باعث دلسردی و دل آزردگی تجار، شرکت های بازرگانی و حق العمل کارانی می شود که به شکل صحیح و قانونی اقدام به فعالیت می کنند. به همین خاطر شناسایی این آدم ها کار بسیار مهمی است. تا بتوان تغییری به این بزرگی را حفظ و از آن دفاع کرد. افرادی که در بیرون از سازمان هستند تخریبشان زیاد تأثیری ندارد و ناگزیر باید راهشان را تغییر دهند و خودشان را اصلاح کنند، ولی در داخل سازمان ضربه ها سهمگین است و می تواند به اعتبار، تلاش و کار خوبی که انجام شده آسیب برساند.  من مطمئن هستم بزرگترین چالشی که مدیریت گمرک با آن رو به رو است، بحث عدم پذیرش تغییر به دلیل حذف منافع ناسالم است. این افراد برای خود منافع و قدرتی دارند و به سادگی شرایط جدید را نمی پذیرند. با این حال دو راه بیشتر پیشرو ندارند یا باید سازمان را ترک کنند یا اینکه دست از تخریب سازمان بردارند. همانطور که اشاره کردم تغییر سختی های خودش را دارد و مرد عمل می خواهد که بتواند ضمن ایجاد این تحول فرصت های جدید به وجود بیاورد خوشبختانه دکتر کرباسیان به خوبی از عهده این کار برآمده اند.

     از گوشه و کنار شنیده می شود که طرح کارشناسی مجای در پاره ای مواقع مشکل ساز است، کارشناسی مجازی بود ؟ 

تسهیل زمان بندی، افزایش شفافیت و استاندارد سازی رویه های گمرکی را می توان از دستاوردهای کارشناسی مجازی در گمرک نام برد که البته در بحث استاندارد سازی هنوز این موضوع در تمام گمرکات اجرایی نشده است ولی زیرساخت های آن صورت گرفته و فکر می کنم ظرف یک یا دو سال آینده این طرح دارای ساختاری استاندارد و یکپارچه ای خواهد شد و وقتی اظهارنامه یک کالا پیش هر کارشناس در هر گمرکی برود یک نظر واحد ارائه می شود، این زیر ساختی که فراهم شده به نظر من اتفاق بزرگی است. در واقع دیگر امروز دسترسی به اطلاعات گمرک یکپارچه شده و گمرک می تواند کل اطلاعات خود را ارزیابی و داده کاوی کند و به وسیله این اطلاعات وارد فرآیند استاندارد سازی شود و پیش برود. کارشناس مجازی هم موقعی که کالایی برای ارزیابی به وی ارجاع می شود، استاندارد ها و نظرات و سابقه های کالا را می بیند و دیگر نیازی ندارد که اظهارکننده، سوابق خود را عنوان کند، خود کارشناس می تواند استاندارد ها و سوابق را ببیند. این موضوع قطعاً زمان ترخیص کالا را کاهش می دهد و دقت در کار را بالا می برد. به دلیل تحصیلات مرتبطی که با گمرک در دانشگاه داشته ام معتقدم تغییر، لازمه پیشرفت است و این مسیر را باید طی کنیم و ضمن قدردانی از ایجادکنندگان تغییر و تحول در گمرک امیدوار باشیم که اقدامات صورت گرفته در این مسیر سال آینده به حد عالی خود برسد و اعتراضات هم از بین برود، زیرا کارها همه اصولی و شسته رفته شده است.

     در بحث پنجره واحد تجارت فرامرزی همکاری سایر سازمان های مرتبط با گمرک در خصوص ارسال الکترونیکی مجوزها و اسناد تا چه اندازه دارای اهمیت است؟

راه اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی دستاورد بزرگی است و به واسطه ارتباطی که گمرک توانسته با سازمان های همجوار ایجاد کند جلوی بسیاری از سوء استفاده ها و خطرات گرفته شده است، اتفاقی که مطمئن هستم دکتر کرباسیان در اجرای آن چالش های بسیاری با سازمانهای مجاور برای اجرایی کردن داشته است. در داخل سازمان گمرک پیاده سازی این سامانه با مقاومت همراه بود حال شما حساب کنید سازمان های همجوار گمرک که تعدادشان نزدیک به ۲۰ سازمان است باید وارد این سامانه می شدند و فرآیندهایشان را به صورت الکترونیکی به گمرک متصل می کردند. همت و انگیزه ای که از طرف گمرک برای راه اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی به کار گرفته شد واقعاً ارزشمند است و دولت باید قدر این موضوع را بداند. بسیاری از بخش های پنجره واحد تجارت فرامرزی با رایزنی، همفکری و همدلی گمرک انجام شد تا سازمان ها به صورت الکترونیکی وارد این سیستم شوند.  در گذشته افراد به دلیل عدم ارتباط الکترونیکی بین گمرک و سایر سازمان های همجوار مجوزهای جعلی را به گمرکات ارائه می دادند، موضوعی که باعث می شد کالایی بدون استاندارد و کیفیت لازم وارد کشور شود و سلامت جامعه را به خطر بیندازد. در حال حاضر خوشبختانه اخذ مجوزها سیستمی شده و بحث تقلب و جعل تقریباً از بین رفته است. امیدواریم سازمان های همجوار نیز مانند گمرک پیشرفت کنند و به جایی برسند که حضور فیزیکی برای تاجر یا حق العملکار در این سازمانها از بین برود. در حال حاضر موضوعی که برای ما نامشخص است بحث زمان بندی سازمان های همجوار در ارائه مجوز است. باید از طرف دولت اعمال فشاری بر این سازمان ها صورت گیرد تا رویه ها و زیر ساخت های خود را الکترونیکی کنند و برای ارائه گزارش های خود محدودیت زمانی داشته باشند، در حال حاضر چون زمان مشخصی در این خصوص وجود ندارد و همه چیز بی پایان است و جریمه ای هم برای تأخیر در پاسخگویی به ارباب رجوع وجود ندارد تاخیر در ارسال مجوزها به وفور دیده می شود. تأسفبار این است که اگر سازمان های همجوار گمرک تاخیری در صدور مجوز داشته باشند، مردم آن را از چشم گمرک میبینند و این تأخیر که باعث متضرر شدن حق العملکار، تاجر و واحد تولیدی و در نهایت مردم می گردد در نهایت به اسم گمرک تمام می شود. بنابراین لازم است برای این سازمان ها نیز محدودیت زمانی در نظر گرفته شود و ما  درخصوص فرآیند گمرکی واردات می دانیم که در صورت کامل و صحیح بودن اسناد ۳ روزه کارمان انجام می شود، اگر این اتفاق برای سازمان های مجاور هم بیفتد و آنها هم بدانند که در سقف مشخص باید گزارشات خود را ارائه کنند، مدت زمان ترخیص کالا کمتر خواهد شد.

     یکی از مشکلاتی که در بحث تجارت وجود دارد، استفاده از کارت های بازرگانی اجاره ای است که عده ای با استفاده از آن باعث تضییع حقوق دولت و مردم می شوند، راهکار شما برای حل این مشکل چیست؟

چقدر خوب بود اگر گمرک می توانست با استفاده از اطلاعاتی که از کارت های بازرگانی اجاره ای و صوری دارد آنها را باطل کند. اگر این کارت ها جمع شود، واقعاً تجارت مانند سایر کشورهای پیشرفته که در آن از اصول استاندارد و تعریف شده پیروی می کنند شفاف و دقیق خواهد شد. وقتی افراد سودجو با کارت های اجاره ای و تخلفات گسترده اقدام به واردات کالا می کنند قیمت های نهایی در بازار ناعادلانه می شود و دیگر تاجر درست کار هم نمی تواند رقابت کند. تاجر بعد از یک مدت باید کارش را تعطیل کند و برود یا اینکه هم رنگ جماعت شود. با داده کاوی اطلاعاتی که از طریق سامانه جامع امورگمرکی به دست آمده و با کمک هوش مصنوعی گمرک می تواند ۸۰ درصد از کارت های بازرگانی اجاره ای را شناسایی کند و از صاحبان واقعی آنها بخواهد تا به گمرک مراجعه کنند و مفاصاحساب مالیاتی خود را ارائه دهند.  اگر این موضوع چند بار اتفاق بیفتد و جلوی این سوء استفاده ها گرفته شود دیگر بازرگانان هم به سمت استفاده از این کارت ها نمی روند. اتفاقی که شنیده ام در گمرک افتاده است و چند هزار کارت یکبار مصرف مسدود شده است.

     فکر می کنید سامانه مدیریت ریسک به عنوان یکی از زیرسامانه های سامانه جامع امور گمرکی تا چه اندازه انتظارات را برآورده کرده است؟

سامانه مدیریت ریسک یکی دیگر از کارهای بسیار اساسی و مؤثر است که در گمرکات انجام شده. این سامانه چندین متغیر دارد و و بی پایان است. برخی شاید متوجه نشوند که چرا کالایشان یک بار در مسیر سبز و دفعه بعد در مسیر قرمز قرار می گیرد و فکر کنند که این موضوع شانسی است در صورتی که اینطور نیست و احتمالات در آن دیده شده و محاسبات دقیقی صورت گرفته است. به عبارت دیگر منطق درستی پشت قضیه است که سبب می شود تا کالای فعالان مجاز اقتصادی و یا واحدهای تولیدی در مسیر سبز قرار بگیرد و کارشان سریع انجام شود. مدیریت ریسک باعث میشود ریسک اعتماد هم برای دولت پایین بیاید هم برای تاجر و تولیدکننده درست کار، بنابراین در کل اتفاق خوشایند و درستی است. شاید یک نفر مسیر کالایش قرمز و در نتیجه ناراحت شود، ولی باید درک درستی از این موضوع داشته باشد. امکان دارد این شخص فقط  خودش را ببیند در حالی که گمرک یک کلیت را می بیند و روی قضاوت ها و محاسبات و برنامه ریزی هایی که انجام شده است مسیریابی ها را انجام می دهد.

بیشتر بخوانید: ترخیص کار ، ترخیص کالا از گمرک ، شرکت ترخیص کالا در تهران

 

دکتر محمد فرهی نژاد - مدیریت شرکت بازرگانی کارا - شرکت واردات و صادرات کارا - حق العمل کار رسمی گمرک - استاندارد سازی فرآیند های گمرک

دکتر محمد فرهی نژاد – مدیریت شرکت بازرگانی کارا – شرکت واردات و صادرات کارا – حق العمل کار رسمی گمرک – استاندارد سازی فرآیند های گمرک- ترخیص کار